oordeelloos kijken, een daad van liefde

“Gehoorzaam zijn aan de realiteit is een oefening in liefde.”

Een citaat uit het boek Iris Murdoch: een filosofie van de liefde van de Belgische filosofe Katrien Schauwbroeck. Ik hoor het in het gesprek dat Nynke Laverman en Lex Bohlmeyer met haar hebben voor de podcast Plant.

Het gaat in het gesprek veel over op een liefhebbende manier naar de ander kijken, als route naar meer begrip en uiteindelijk misschien een betere wereld. En de vraag is: hoe doe je dat dan, hoe stap je over je oordelen heen, en wanneer weet je dat het klopt? 

Het doet me denken aan de manier waarop ik probeer te werken als ik mensen begeleid in mijn praktijk. Een manier die ik ‘geleerd’ heb vanuit het gedachtengoed van systemisch werken en mijn opleiding bij Phoenix. 

Ik noem het liefdevol. Proberen om zonder oordeel naar iemand te kijken. Dat is niet makkelijk, maar wat mij steeds weer helpt is me verdiepen in de achtergrond van de mens die ik voor me heb. Zijn of haar herkomst, de persoonlijke geschiedenis. Die hem of haar heeft gevormd tot wie hij of zij nu is, met alles wat daarbij hoort, dus ook dingen die ik als onhebbelijk zou kunnen bestempelen of misschien zou afkeuren. 

De afkeuring zegt tegelijkertijd veel over mij en hoe ik geworden ben wie ik ben met al mijn aanpassingen, overtuigingen en vervormingen. En dat weten is ook een sleutel tot het liefdevol en oordeelloos waarnemen. Het besef dat ik niet alles weet, mijn beperkingen heb, mijn overtuigingen, die mijn blik kunnen vernauwen. Liefdevol waarnemen gaat dan ook over niets willen bereiken, niet willen sturen, gewoon dat aannemen wat er is. Ik noem dat: zijn in het ‘niet weten’. Wat Katrien Schauwbroeck ‘gehoorzaam zijn aan de realiteit’ noemt.

Wat me ook helpt om daar te komen is visualiseren waar ikzélf vandaan kom: in gedachten zet ik dan mijn ouders achter me. Mijn vader rechts, mijn moeder links, achter mijn schouders. Met daarachter hun ouders en hun ouders, en hun ouders.

Dit bewustzijn van mijn herkomst, met alles wat er was en niet was, helpt me om áchter iemand te kijken, te zien waar hij vandaan komt, met ook weer: alles wat er was en niet was. Dan kan er iets moois gebeuren in de begeleiding. Dan ontstaat er ruimte en iets wat ik ervaar als echte verbinding. Er komt ontspanning. Het is alsof mijn cliënt en ik samen kijken in een afgrond waarin we onze nietigheid zien, en het spoor waarop we allebei zijn geworden wie we zijn. Het is alsof we bij elkaar in de ziel kijken.

Weten wat er dan precies aan de hand is met de cliënt is dan ook niet meer zo relevant, het lijkt alsof dat op een diepere laag helder is en er geen woorden voor nodig zijn. Een ‘weten’ vanuit het lijf in plaats van in het hoofd. Vanuit deze plek kan dan vervolgens iets nieuws ontstaan. Een inzicht. Een beweging. Een verandering.

Dus: liefdevol en oordeelloos kijken begint met je bewust worden van je eigen herkomst, je onwetendheid, beperkingen, vooroordelen en overtuigingen. Tegelijk moet je daarbij ook alles wat je kan en weet meenemen. Of laat ik zeggen: denkt te kunnen en te weten, je moet je namelijk altijd kunnen laten verrassen. De mogelijkheid open houden dat je het bij het verkeerde eind had. Bij Phoenix noemen ze dat ‘jezelf meenemen, met alles wat er is en niet is’. Zo wordt begeleiden tegelijk ook zelf leren.